Prawo do godziwego wynagrodzenia określają m.in.:

 

1.     Kodeks pracy Rozdział II art. 13:

„pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Warunki realizacji tego prawa określają przepisy prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności ustalenie minimalnego wynagrodzenia za pracę”

 

2.     Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 roku art. 23  ust. 3:

„każdy pracujący ma prawo do odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej i uzupełnianego w razie potrzeby innymi środkami pomocy społecznej”.

3.     Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych art. 7 lit. a:

„państwa Strony niniejszego Paktu uznają prawo każdego do korzystania ze sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy, a w szczególności: wynagrodzenie zapewniające wszystkim pracującym jako minimum, (…) zadowalające warunki życia dla nich samych i ich rodzin zgodnie z postanowieniami niniejszego Paktu.”

4.     Europejska Karta Społeczna z 1961 art.4.1:

„wszyscy pracownicy mają prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę, zapewniającego wystarczający poziom życia ich samych i ich rodzin”

Polska ratyfikowała Kartę z pominięciem art. 4.1 Karty; uznała za pierwsze ogólne kryterium godziwości wynagrodzenia 2/3 lub 68% przeciętnej płacy w danym kraju. Jak więc wynika z powyższego Polska nie jest związana tą interpretacją.

Taka stanowisko powala na dalsze ustępstwa wobec uregulowań w kwestii godziwości wynagrodzenia, szczególnie ma to niekorzystne przełożenie dla rodzin, które nie mogą pozwolić sobie na własne mieszkanie i założenie własnej rodziny tylko ze względów materialnych. Brak ratyfikacji pozwala na powoływanie się do różnych zaleceń, np.:

·         Komitet Niezależnych Ekspertów - obniżył współczynnik, i stoi teraz na stanowisku, iż płaca godziwa powinna wynosić 60 % płacy przeciętnej w danym kraju, przy czym chodzi o wynagrodzenie netto, a więc wielkość świadczeń po odliczeniu podatku oraz uiszczanych przez pracownika składek na ubezpieczenie społeczne,

·         Międzynarodowa Organizacja Pracy - płaca minimalna nie może być niższa od 50 % płacy przeciętnej w danym państwie,

·         Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) - płaca godziwa wynosiła co najmniej 66% produktu krajowego brutto w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju,

·         „w ocenie godziwego wynagrodzenia za pracę zawsze należy uwzględnić pełny zarobek, a więc różnego rodzaju dodatki do płacy zasadniczej, a także materialną wartość świadczeń socjalnych. Gdy chodzi natomiast o sposób i formy kształtowania wynagrodzenia za pracę na poziomie godziwym, w wypowiedziach organów kontrolnych Rady Europy wyraźnie akcentuje się uznanie pierwszeństwa metody układowej, jednak przy zachowaniu obowiązków państwa w tym zakresie”[1]

5.     Kodeks pracy art. 84.

„ zakaz nie tylko całkowitego, lecz także częściowego zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia. Zakaz ten ma charakter bezwzględny i obejmuje zrzeczenie się prawa do wynagrodzenia za pracę w drodze wszelkich oświadczeń woli pracownika, w tym również ugody sądowej”[2]

6.     Minimalne wynagrodzenie [3]

Poziom minimalnego wynagrodzenia ustalany jest w terminie do dnia 15 lipca każdego roku na rok następny, w drodze negocjacji na forum Trójstronnej Komisji do spraw Społeczno - Gospodarczych, działającej na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 2001 roku o Trójstronnej Komisji do spraw Społeczno – Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego.

W przypadku braku ustalenia wysokości minimalnego wynagrodzenia w wyznaczonych terminie, kompetencję tę przejmuje Rada Ministrów, która ma obowiązek ustalić jego wysokość do dnia 15 września każdego roku, na rok następny.

 

Podsumowując w Polsce znacząco odbiega kwota minimalnego wynagrodzenia od wynagrodzenia godziwego w rozumieniu aktów międzynarodowych (ESC:art. 4.1), np: „prawo pracowników do takiego wynagrodzenia, które zapewni im i ich rodzinom godziwy poziom życia”. Godziwy poziom życia stanowi utrzymanie pełnej rodziny (mieszkanie, opłaty za powszechnie dostarczone usługi: czynsz, media). Państwa mniej zamożne od Polski już dziś dostrzegają problem pokoleniowy, wspierając rodzinę, by zatrzymać proces starzenia się społeczeństwa (emigracji na Zachód, imigrantów ze Wschodu, Rumunii, Turcji). Niestety, wszystkie doraźne działania, w Polsce nie przynoszą poprawy, a zaniedbania dziś będą miały katastrofalny wymiar w przyszłości. Nie będzie można zrzucić w przyszłości winy rządzących na poprzedników, gdyż pewnych procesów już się nie odwróci. Konsekwencje poniesiemy wszyscy, z tą różncą, że wybrane warstwy społeczne nie odczują tego znacząco w porównaniu do innych np. w dostępie do usług medycznych, wykształceniu, znalezieniu pracy itd. Dla wszystkich lepszym będzie rozwiązaniem dialog społeczny, którego wynikiem będzie wspólne stanowisko: dzięki pracy, każdy z nas, może realizować się. Wykluczenie społeczne jednostki ma gorsze skutki dla gospodarki i rozwoju kraju. Skutki te będą odczuwalne dla każdego podatnika – większe podatki na cele socjalne, mniejszy rozwój kraju, mniejszy dostęp do wykształcenia, usług medycznych a więc obniżenie w przyszłości rankingu Polski na arenie międzynarodowej. Pytanie, kto wtedy i kogo będzie obwiniał? W tym chyba tkwi tajemnica dojrzałości demokracji. Zmiana poglądów, nawet dziś, odbywa się, nie wg ideologii społecznych, politycznych, a przede wszystkim wg obiecywanych korzyści materialnych. Jeśli masz dobre pomysły, to potrafisz je zrealizować z każdym bez względu na poglądy polityczne i religijne, szczególnie w kwestii: egzystencji, pracy, rozwoju gospodarczego, a więc i poziomu życia każdego z nas.

Tymczasem wysokość minimalnej płacy w naszym kraju wciąż odbiega od poziomu krajów Europy Zachodniej, a pojęcie „godziwego wynagrodzenia” wciąż nie jest powszechnie obowiązującą zasadą, ani dla pracodawców, ani dla ustawodawcy.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                               


[1] G. Goździewicz - „Refleksje na temat prawa do godziwego wynagrodzenia za pracę”, „Wynagrodzenie za pracę w warunkach społecznej gospodarki rynkowej i demokracji” pod redakcją Waleriana Sanetry, Warszawa 2009

[2] Sąd Najwyższy z dnia 3 lutego 2006 roku (dot. sygn. akt II PK 161/05)

[3] (Dz. U. nr 100 , poz. 1080)